Hmoob Lub Npe
Npe Hmoob------Tub:
Ham Hawj Hlau Haus Lauv Liab Lis Looj Lwm Lauj Ntxawg Nyiaj Nas Neeb Npooj Nruas Ntaj Tsab Tuam Txos Teeb Thaiv Them Thoj Toog Tooj Kab--Yeeb Kawm Khais Koo Koob Kuam Mab Muas Rwg Paj Pob--Zeb Pov Vaj Vwj Vws Yaj Yeeb Yeej Yis Yob Xab Xais Xauv Xeeb Xeem Xub Xwm Xyooj Zeb Zeej Zoov
Npe Hmoob------Ntxhais:
Dawb Hli Hnub Huab Lab Laj Liag Lig Phuab Rwm Tag Teem Xis Xw Zag Zuag Kab Kab--Lia Kab--Zuag Kiab Maim Maiv Maiv--Dawb Maiv--Hnub Maiv--Huas Maiv--Kawm Maiv--Lauj Maiv--Liag Maiv--Mim Maiv--Neeb Maiv--Ntxawm Maiv--Nyiaj Maiv--Paj Maiv--Puv Maiv--Tooj Maiv--Vaj Maiv--Xis Maiv--Xw Maiv--Yaj Maiv--Yeeb Maiv--Zag Maiv--Zeb Maiv--Zoo Mes Mim Mos Nkauj--Nrxawm Nkauj--Hnub Nkauj--Hmoob Nkauj--Tag Nkauj--Npaim Npiab Ntxawm Npauj Nplias Ntaub
HMOOB LUB XEEM
Thaud tej laus muaj ob lo lus hais li no
A-Xeem dab tsi, los qhua dab tsi?
B-Xeem Yaj, los Qua yawg.
Hmoob dab tsi?
-Hmoob dawb los Hmoob sib, Hmoob Lees, Hmoob ntsuab.th…
Hmoob siv kam ob lo lus no. Nws loj ib yam nkaus.
Xeem los ntawm txiv neej sab los. Lo lus qhua los ntawd poj niam sab los.
Piv li:(Koj yog cov Yaj ncuab? Los Qhua Yawg. Lawv nug sab ncuab ces yus teb tias, kuv yog cov Yaj ncuab. Lawv nug sab Qhua, ces koj teb tias, Kuv yog cov Qhua Yawg. Koj yog cov Yaj ncuab? Los Qhua Yawg. Lawv nug sab ncuab ces yus teb tias, kuv yog cov Yaj ncuab. Lawv nug sab Qhua, ces koj teb tias, Kuv yog cov Qhua Yawg os.
HMOOB COV XEEM HAIS LI NRAM NO
Hais xeem............Hu ua............Yog qhua
1-Xeem Vaj......Vaj ncuab.....Vaj Qhua Vug
2-Xeem Faj...........Faj ncuab............Faj Qhua Vug
3-Xeem Ham............Ham ncuab............Ham Qhua Tag
4-Xeem Hawj............Hawj ncuab............Hawj Qhua Duag
5-Xeem Koo...........Koo ncuab............Koo Qhua Xoom
Ib co lawv siv Xoom los ua Xeem lub koo los ua qhua thiab.
6-Xeem Kwm............Kwm ncuab............Kwm Qhua Dub
7-Xeem Khab............Khab ncuab........... Khab….?
8-Xeem Lauj............Lauj Ncuab............Lauj Qhua Plua
9-Xeem Lis............Lis Cuab. ...........Lis Qhua Cai
10-Xeem Muas...........Muas Cuab............Muas Qhua Zag
11-Xeem Phab...........Phab Ncuab............Phab….?
12-XeemThoj............Thoj Cuab............Thoj Qhua Dub
13-XeemTsab............Tsab ncuab............Tsab Qhua Nrig
14-Xeem Tswb.........Tswb ncuab..........Tswb…?
15-XeemVwj............Vwj Ncuab............Vwj Qhua Vug
16-Xeem Xyeem............Xyeem Ncuab............Xyeem Qhua Tsheej
Cov Xyeen no ib co lawv siv lub Tsheej los ua xeem hos lub qhua los hu ua xyeem kuj muaj thiab.
17-Xeem Xyooj..........Xyooj Ncuab..........Xyooj Qhua Hmob
18-Xeem Yaj............Yaj ncuab...........Yaj Qhua Yawg
Tsis paub zoo lawm, muaj ib txhia lawv siv lo lus ncuab thiab cuab no los sib hloov thaum lawv hais lus. Puas yog hais phim lo lus lub suab siab los suab qis kuj tsis paub.
Yam li Yaj ncuab, Muas cuab, lis cuab, xyooj ncuab no mas yeej ib txwm hnov tej laus hais los lawm, zoo li ntawd.
-Cov Qhua saum no mas cov xeem:
Khab. Phab thiab Tswb no kuv poob lawm, nrhiav tsis tau lub qhua no.
-Cov muaj lub Qhua sib xws los mas zoo li ntuj yav thaud. Lawv pluag tub ntxhais pej kum cuab xeem, Lawv tau taug li Liaj Lwg Rhwv Yis Mws nkawd tus ncag txuj ces lawv muaj tshoob kos los quas lub xeem. Ces lub npe qhua tseem sib xws.
Tom Qab no, muaj tej cov xeem faib mus ua ntau lub lawm faib ntxiv dua tsis tau. Ces Hmoob, muaj txoj cai tias muab kiav mus ua luag xeem:
A-Cov Xeem sab nraud tsis muaj tub ki tuaj saws mus ua lawv xeem kom dab tsis pom, neej los tsis paub.
B- Lwm xeem hmoob yog muam phauj, los txiv dab laug tuaj saws coj mus ua tub,lawv xeem, kom neej paub los kom dab txhob hnov.
Zaj no mas twb muaj yuav luag txhua cov xeem. Cov muaj hmoo ces yog cov muaj lwm xeem tuaj saws mua ua luag tub lawm.
C- Cov tsis muaj neeg tuaj saws mus, ces tis dua npe tshiab rau,cia ua lub xeem neej tsa, tso rau ntawd. Thiaj li muaj ib co lawv sib hu tias xyooj neej tsa los Tsab neej tsa, thiab Vaj neej tsa. th…
HMOOB LUB XEEM MUAJ KEV SIB FAIB TUAV HAUJ LWM COJ TEB KAV NCHAW MUS LI NO;
1=Faj yog txoov kav............Ua tswv kav nras.
2=Ham yog xa xov..........Fab kev xa lus xa ntaub ntawv.
3=Hawj xav tau............Fab kawm txuj ci.
4=Koo xav hais............Fab laj tav haub yaum.
(Kev tshaj tawm qhia coj.)
5=Kwm khaws cia............Fab nyiaj txiag.
6=Khab xav kho............Fab kho teb chaws.
7=Lauj yeeb yam............Fab ua yeeb yam tes taw
8=Lis Tuam thawj............Fab ua Hmoob tij laug.
9=Muas tswj hwm............Fab kav pej xeem.
10=Phab kav xwm............Fab kev ruaj ntseg.
11=Thoj tuav ruaj............Fab liaj teb, lag luam.
12=Tsab kav cai............Fab tsuam kab tob, plaub ntug.
13=Tswb maum los............Fab ua tswv zos.
14=Xyeem (tsheej)txoov cuam............Fab ua tswv kav nroog.
15=Vaj hwj huaj............Fab kuab muaj tsuag, dej tshuaj.
16=Vwj xav pab. ...........Fab kev pab cuam rau luag.
17=Xyooj tsa chij............Fab tswj teb kav chaw.
18=Yaj nto moo,...........Fab ua phooj ywg rau sawv daws.
Zaj hais txog lub xeem Hmoob no xyoo 1966- 1984. kuv tsuas khaws tau li no xwb, Kuv tsis paub tshaj no lawm. Peb Hmoob yog tus tseem muaj siab xav paub pab nriav mus, kuv ntseeg tias tseem tshuav leej puav laus tseem paub txog zoo dua li zaj kuv tau hais no.
HMOOB YIM NEEG.
Hmoob yim neeg, Hmoob kev cai, Hmoob dab qhuas, yog ib tug xwb.
Txij no mus yav tom ntej, peb yuav tsis txhob hais tias, peb sib txawv lawm!
Yam sib txawv mas tsuas yog txawv lub suab lus me ntsis, tab sis lub ntsiab lus teem yog ib lub ntsiab tsis txawv.(Kuv rov los, hos koj tsov lug.)
Tas nrho Hmoob Yim neeg:
Hmoob dawb, Hmoob sib, Hmoob Lees, Hmoob Dub, Hmoob peg, Hmoob Xauv, Hmoob tsawb. Sawv daws cov xeem, puav leej muaj xeem hmoob Faj los mus txog xeem Hmoob Yaj. 18 lub xeem zoo tib yam nkaus.
Hmoob kev cai,sawv daws ua neej muab nyab coj qua ntxhais. Sawv daws puav leej taug raim, Liaj Lwg Rhwv Yis Mws tus cag txuj, cag peev, rhawv los.
Sawv daws paub nkauj Iab nraug Oo, paub niam nkauj Ntsuab txiv nraug Nab,Paub txog Ntxawm Puj Toog muam nkauj fa,nrauj xya leej vauv, thiab txiv Nuj Sis Loob los Nuj Yob Kaub tshuab qeej ntiv muaj cuaj dos ntev, nrauj lawm cuaj leeg sev. Txiv nraug Ntsuag thiab niam nkauj Zuag Paj. Los paub txog tub Ntshiab raws poj Liab, Tub Ntshaus mus raws poj Tso.
Cov no, yog Hmoob cov poj koob yawm txwv ntuj yav pem suab dhau los lawd. Hmoob lub xeem yog cia ua tshoob ua kos, kom tau tis kev neej kev tsav ntsuab ze, rub rov los ua neej ua tsav, ua kwv ua tij txuas ntxiv mus yav tom ntej kom tsis muaj kawg. ( Tus muam npaws, thiab tus kwv npawg, hais tau tias yog kwv tij nus muag kiag. Yus muaj cai loj ib yam li cov kwv tij hauv lub xeem.Thaum tsis muaj tus tswv cuab tsom kwm.)
Hmoob dab qhuas yog tib tug dab qhuas tas nrho sawv daws li:
Txhua lub xeem Hmoob thaum muaj noj muaj haus, paub ntov pob ntoos ua ntej mam noj. Sawv daws muaj xwm kab, nyuj dab npua tai, dab roog. Muaj noj tsiab quas niaj quas xyoo laus , txais xyoo tshiab. Pe tsiab sam koob hmoov rau tej laus, ntxiv ntaub ntawv rau kom nyob ntev niaj ntau xyoo.Txawj hais paj ntsha lus taum, muaj raj ncas tshuab los deev siab. Paub nqee plig niam plig txi, plig tub plig ki.
Saum tus mob txiab xeeb, sawv daws txawj tuam choj hu plig. Los zov vaj zov tsev, los nrog txaj nrog chaws.
Hmoob koom tau ib tug txiv muam,txiv neeb txiv yaig. Koom tau txiv qeej txiv nruas, mus taug poj yawm qab taug tej laus neev, mus cuag poj cuag yawm.
Nqi loj kawg nkaus, lub caij muaj kev txhawj xeeb txaus ntshai tsis hais lub xeem twg li, teg xyab tawm plaws nraum zoo hu Ntuj hu teb pab. Fim yeem txog Ntuj niam Ntuj txi, Yaj los Tuam, Xab Kub Tsab Xwm kub Thawj, thiab Xyo Lij Leem lawv tuaj pab pov hwm pov yawg kom tau.
Yam uas peb sawv daws tseem niaj hnub caiv los txog lub zim txwv no.Muab hais tseeb los mas tsis yog caiv dab! Yog caiv neej!Vim li cas ho hais tau li ntawd?Yog tawm hauv kev qia dub, yam li tab kaum yus hauj lwm, yuav tau siv dej siv taws ntau. Qig zaub mov, yuav tau nyiaj dab ntub, yoo nqhis. Ces mam muaj lo lus hais, tias dab qhuas tsis sib thooj ces koj txhob tu siab txais tsis tau. Yuav tau tawm rau nraum zoo, mam tsuam nplooj rau nws nyob.
Lo lus dab tsis sib thooj yog dab tsi?
Dab tsis sib thooj. Koj muaj kwv tij coob ces koj muaj dab ntau. Kuv li kwv tij tsawg kuv dab kuj tsawg dua, hos cov paub tsis tas lawv hu cuaj tug kaum tus dab tuaj los koom noj ib taig xwb los kuj tau.
Mas thiaj muaj 9 txim, 5 txig, 7 txim 3 txig, mus rau ua taig laig. Thiab los ntawm tej kev muaj plaub ntug tej kwv tij ob leeg xwb los tsis sib pab, ib leeg khiav tso lib leeg tseg tiv plaub ntug, Xws li tsev Hmoob Muas cuab lawv thiaj li muaj ob pab:
Cov Zag tab thiab cov, Zag Phaws.Ib yam li Pawg Hmoob Yaj. Lawv muaj cov Yaj 9 txim. Yaj 5 txig, Yaj taig laig Kuj yog los ntawm kev siab nqaim, los raws tsis cuag kwv cuag tij tsis pom qab ua dab qhuas.Lwm lub npe tis mus ntxiv kuj yog los ntawm tej kev tsis sib hlub, raug tsim txom. Muaj kev tu siab hais mus los ntev ces siav npe lawm lam hu li ntawd mus xwb.
*Muaj tej yam yuav tsum muab ua kom dhau, tsam paug rau Tej nom tswv pob ntseg ces ho tau plaub thiab:Zoo li tej kwv tij neej tsa nyob deb luag yog neeg nyob muaj koob meej nto moo lug. Luag muaj tub muaj ki dua kev luag yuav poj yuav sev niam txiv nyob deb vaj tsev tsis txawm. Lwm luv xeem kuj pab tau. Hais ib lo lus ua ntej:
Cia ua kuv tub peb hnub xwb ces kuv pab tau . dhaub peb hnub lawm nws mas rov mus rau nws vaj nws tsev. Dab kuj lees paub lawm.Yog Hmoob los Mab Sua kuj xij, Nyob ncua kev deb los tsis paub neeg. Tuaj txo yus vaj yus tsev, nws tsis mua muaj hmoo tuag rau hauv yus tsev muab pam ua yus dab qhuas dab kuj ok lawm thiab.
Ua li mas Hmoob kev cai dab qhuas kuj nyob ze Ntuj kev cai. Nyob hauv kev ntseeg Ntuj yus saib tias sawv daws yog Nuj me nyuam ua tau tas txhua yam raws li neeg kev nyiam kev hlub.
Peb yuav saib tias Peb Hmoob tas nrho sawv daws yog ib tse neeg xwb, tsis txhob cais lawm .
------XibFwb Yaj Zoov Ntxheb------